MaterLab

Εκατόμβη νεκρών  από τις πλημμύρες στη Λιβύη και ειδικότερα στην πόλη Ντέρνα, σύμφωνα με τις υπηρεσίες διάσωσης.

Στη πόλη  Bayda, σημειώθηκαν περίπου 414 χιλιοστά βροχής  που ισοδυναμe;i με το 77% του μέσου ετήσιου συνόλου της ενώ περίπου 170 χιλιοστά (6,7 ίντσες) βροχής έπεσαν στο Αλ Άμπρακ. Αν λάβουμε υπόψιν μας ότι η βροχή αυτή έπεσε σε λιγότερο από 24ώρες με μεγάλη ραγδαιότητα , χωρίς ορεογραφία όπως είχαμε στο Πήλιο , τότε η τάξη μεγέθους του φαινομένου είναι ανάλογη με αυτή της Θεσσαλίας .  Πρόκειται για τη χειρότερη φυσική καταστροφή που έχει πλήξει ποτέ την Κυρηναϊκή, μετά το μεγάλο σεισμό του 1963 στην πόλη Αλ Μαρτζ.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΛΗΜΜΥΡΩΝ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

Οι καταστροφικές πλημμύρες στη Μεσόγειο παράγονται κυρίως από βροχοπτώσεις μικρής διάρκειας (συχνά λιγότερο από 1 ώρα) με ισχυρή ένταση (έως 180 mm/h σε μόλις 5 λεπτά) με χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων ξαφνικών πλημμυρών να  είναι η καταστροφική πλημμύρα που σημειώθηκε στο Αλγέρι τον Νοέμβριο του 2001. Τα μεγάλα συστήματα όμως  μπορούν να παράγουν περισσότερη και σταθερή βροχή που διαρκεί αρκετές ώρες , η οποία οδηγεί σε βροχοπτώσεις που ξεπερνούν τα 200 mm. Στη Γαλλία,έχουν σημειωθεί έως και 700 mm βροχοπτώσεων εντός 12 ωρών στην περιοχή Aude τον Νοέμβριο του 1999 και στην περιοχή Gard τον Σεπτέμβριο του 2002.  Για όλα τα στατιστικά χρησιμοποιήσαμε την βάση δεδομένων emdat.be

Τα μεγάλα γεγονότα συμβαίνουν κυρίως το φθινόπωρο και επηρεάζουν τη βορειοδυτική ακτή της Μεσογείου. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι ξαφνικές πλημμύρες που σημειώθηκαν στη Γένοβα της Ιταλίας τον Οκτώβριο του 1970 και στην περιοχή Var της Γαλλίας τον Ιούνιο του 2010.  Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι έντονες και παρατεταμένες βροχοπτώσεις μπορεί να αποτελούν μέρος μιας μεγάλης κλίμακας διαταραχής που διαρκεί αρκετές ημέρες. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μπορεί να παρατηρηθεί τοπικά ακραία βροχόπτωση: 1.500 mm σε τέσσερις ημέρες και ρεκόρ κοντά στα 1.000 mm σε 24 ώρες τον Οκτώβριο του 1940 στα ανατολικά Πυρηναία στη Γαλλία.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα έντονων βροχοπτώσεων αποτελούν η ξαφνική πλημμύρα του Οκτωβρίου 1969 στη Νότια Τυνησία (περισσότεροι από 300 νεκροί) και το γεγονός του Οκτωβρίου 1940 που επηρέασε και τις δύο πλευρές των Πυρηναίων: την κοιλάδα του ποταμού Ter στην Ισπανία (90 νεκροί) και τις κοιλάδες του ποταμού Tech και Têt στη Γαλλία (44 νεκροί).

Χάρτης : Αριθμός νεκρών σε κάθε τεκμηριωμένο συμβάν πλημμύρας κατά την περίοδο 1940-2015.

Ο διπλανός χάρτης δείχνει μια σαφή αντίθεση μεταξύ των αναφερόμενων θανάτων στα ανατολικά και δυτικά τμήματα της περιοχής της Μεσογείου. Η αντίθεση αφορά τόσο τη χωρική πυκνότητα των γεγονότων που βρήκαν τον θάνατο περισσότερα από 10 άτομα, όσο και τον μέσο αριθμό θανάτων ανά συμβάν. Αυτό το συμπέρασμα παραμένει έγκυρο ακόμη και αν αφαιρεθούν τα δύο πιο δραματικά γεγονότα που συνέβησαν στο Αλγέρι (2001, 896 νεκροί) και στην πόλη Rubi κοντά στη Βαρκελώνη στην Ισπανία (1962, 815 νεκροί). Οι πλημμύρες προκάλεσαν γενικά λίγα θύματα στο ανατολικό τμήμα της περιοχής της Μεσογείου, με αξιοσημείωτη εξαίρεση την πλημμύρα στην Τρίπολη του Λιβάνου στις 17 Δεκεμβρίου 1955 (περίπου 160 θάνατοι) που προκλήθηκαν από βροχόπτωση μικρής διάρκειας: 100 mm βροχής έπεσαν στο πόλη της Τρίπολης και τα περίχωρά της σε δύο ώρες (De Vaumas, 1957).

Η ΠΛΗΜΜΥΡΑ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΕ ΤΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Η περίπτωση των πλημμυρών στην περιοχή της Ανατολικής Λιβύης , με την κακοκαιρία Daniel άλλαξε κυριολεκτικά τα στατιστικά δεδομένα . Παρατηρείστε τον προηγούμενο χάρτη ότι σε όλη τη Λιβύη μέχρι στιγμής δεν είχε σημειωθεί κανένα ανάλογο συμβάν . Η φύση έστω και με αυτόν τον βίαιο τρόπο έκλεισε τα κενά .

Χάρτης : O μέσος όρος θανάτων απο πλημμύρες ανά έτος στις χώρες της Μεσογείου κατά την περίοδο 1940-2015

Ο μέσος αριθμός ανθρώπων που χάνουν τη ζωή τους από πλημμύρες κυμαίνεται περί τους επτά στη Γαλλία, οι περισσότεροι από τους οποίους στην περιοχή της Μεσογείου, και 30 στην Αλγερία, δηλαδή σε χώρες της δυτικής Μεσογείου. Στις χώρες της ανατολικής Μεσογείου, ο αριθμός δεν ξεπερνά τους δύο. Αυτά τα στοιχεία υποτιμώνται , καθώς οι μέτριες πλημμύρες δεν καταγράφονται στη βάση δεδομένων EM-DAT, παρά το γεγονός ότι βρίσκονται στο σωστό εύρος μεγέθους. Για παράδειγμα, ο μέσος αριθμός των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους λόγω πλημμυρών στην Ελλάδα είναι τέσσερις με βάση τις εκτενείς βάσεις δεδομένων για τις πλημμύρες που έχουν δημιουργηθεί για τη χ’ώρα μας  (Pappagianaki et al. 2013; Diakakis and Deligiannakis, 2015).

Πολύ μεγάλες συχνότητες παρουσιάζονται  στη βορειοδυτική περιοχή της Μεσογείου, όπως στις περιοχές του Πιεμόντε και της Λιγουρίας στην Ιταλία, την περιοχή Cevennes-Vivarais-Roussillon στη Γαλλία και την Καταλονία στην Ισπανία. Αυτές οι περιοχές επηρεάζονται κατά προτίμηση από μακροχρόνιες σταθερές βροχοπτώσεις το φθινόπωρο, οδηγώντας σε υψηλούς ρυθμούς απορροής (Gaume et al. 2009). Η χωρική ετερογένεια των ακραίων μεγεθών  είναι σαφής στην Ιταλία και τη Γαλλία και η βάση δεδομένων για τις πλημμύρες είναι σχεδόν ολοκληρωμένη για αυτές τις δύο χώρες. Χρειάζεται να ολοκληρωθεί για την Ισπανία και τη Βόρεια Αφρική για τις οποίες είναι διαθέσιμα μόνο μερικά σύνολα δεδομένων προς το παρόν. Ορισμένες υποπεριοχές της περιοχής της Μεσογείου, όπως η Λιγουρία, η Cévennes-Vivarais, φαίνεται να είναι εκτεθειμένες σε πλημμύρες των οποίων τα μεγέθη είναι συγκρίσιμα με τα παγκόσμια ρεκόρ.

ΤΙ ΞΕΡΟΥΜΕ ΜΕΧΡΙ ΣΤΙΓΜΗΣ ΚΑΙ ΤΙ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ

Οι γνώσεις μας για τις πλημμύρες στην περιοχή της Μεσογείου έχουν προχωρήσει σημαντικά τα τελευταία χρόνια χάρη στην ανάπτυξη βάσεων δεδομένων λόγω ερευνητικών προγραμμάτων. Ένα γενικό μοτίβο της χωρικής και εποχιακής κατανομής των μεγεθών των πλημμυρών μπορεί να καθοριστεί όπως αναφέρεται παρακάτω σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα .

Χάρτης : Μεταβολές στον αριθμό των πλημμυρών στις χώρες που περιβάλλουν τη Μεσόγειο Θάλασσα στη βάση δεδομένων EM-DAT. Πηγή: emdat.be

α) Το μέγεθος και ο αντίκτυπος των ακραίων πλημμυρών ποικίλλει σημαντικά στην περιοχή της Μεσογείου με σαφή αντίθεση μεταξύ δυτικής και ανατολικής Μεσογείου . Το δυτικό τμήμα της περιοχής είναι πολύ πιο εκτεθειμένο σε γεγονότα υψηλών εντάσεων και μεγάλου μεγέθους. Αυτό οφείλεται πιθανώς στην εγγύτητα του Ατλαντικού Ωκεανού και στις ωκεάνιες κλιματικές επιρροές σε γεωγραφικά πλάτη όπου κυριαρχούν οι ανατολικές ατμοσφαιρικές ροές.
β) Ορισμένες υποπεριοχές, όπως η Λιγουρία και το Πεδεμόντιο στην Ιταλία, το Cévennes-Vivarais-Roussillon στη Γαλλία, και η Καταλονία και η επαρχία της Βαλένθια στην Ισπανία, είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε εξαιρετικά σοβαρές πλημμύρες των οποίων οι μέγιστες τιμές βρίσκονται κοντά στα παγκόσμια ρεκόρ. Αυτό το συγκεκριμένο μοτίβο είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ των κυρίαρχων ατμοσφαιρικών μοτίβων κυκλοφορίας , του ανάγλυφου και του προσανατολισμού της βόρειας ακτής της Μεσογείου (Ducrocq et al. 2014). Η κάθοδος της κακοκαιρίας Daniel στα θερμά νερά του Ιονίου και του Λιβυκού, προσέδωσαν χαρακτηριστικά εξωτροπικού κυκλώνα.
γ) Το φθινόπωρο είναι ξεκάθαρα η κύρια εποχή – αλλά όχι η μοναδική – για ακραίες και καταστροφικές πλημμύρες και αυτό αποδείχτηκε άλλη μια φορά και φέτος . Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα συστήματα μεταφοράς μέσης κλίμακας που παράγουν μακροχρόνιες και σταθερές βροχοπτώσεις που οδηγούν σε ισχυρές αντιδράσεις από τις σχετικές λεκάνες απορροής (δηλαδή υψηλούς ρυθμούς απορροής λόγω κορεσμού εδάφους και υπεδάφους) και σε εξαιρετικές τιμές αιχμής απόρριψης.
δ) Δεν έχει εντοπιστεί σημαντική τάση στη συχνότητα και το μέγεθος των ακραίων πλημμυρών στην περιοχή της Μεσογείου μέχρι σήμερα, πιθανώς λόγω των περιορισμών των διαθέσιμων συνόλων δεδομένων και ορισμένων περίπλοκων αλληλοεπικαλυπτόμενων σημάτων .

Πηγές : De Vaumas E., 1957 Annales de Géographie, 66(357), 472-476. ,Diakakis M., Deligiannakis, G., 2015 Flood fatalities in Greece: 1970-2010. Journal of Flood Risk Management, doi: 10.1111/jfr3.12166., Llasat M. C. et al., 2013 Towards a database on societal impact of Mediterranean floods within the framework of the HYMEX project. Natural Hazards Earth System Sciences, 13: 1337–1350.,  Eric Gaume, Marco Borga, Maria Carmen Llasat, Said Maouche, Michel Lang and Michalis Diakakis- Sub-chapter 1.3.4. Mediterranean extreme floods and flash floods

News